Przedmiot ten był kiedyś nieodzownym wyposażeniem dawnych biurek. Służył do zbierania nadmiaru atramentu w trakcie pisania piórem (stąd nazwa suszka, rzadziej bibularz). Ten jest jednak wyjątkowy ponieważ na porcelanowej części znalazł się podwójny widok średzkiego Rynku. Brakuje jedynie rączki, która przypuszczalnie także wykonana była z porcelany. Tego rodzaju pamiątki były bardzo popularne na przełomie XIX i XX w. Ten konkretny przedmiot powstał po 1913 r. ponieważ na widoku uwieczniono stojącą już wówczas figurę Rolanda.
Tradycyjnie już w nawiązaniu do poprzednich odcinków publikujemy fotograficzne wizerunki mieszkańców miasta utrwalone w działających tutaj w przeszłości zakładach fotograficznych. Te niewielkie fotografie naklejone na grubsze kartoniki są dla nas nie tylko obrazami przekazującymi twarze dawnych mieszkańców miejscowości lecz również dokumentem zmieniających się gustów i mody. Zdjęcia wykonano na przełomie XIX/XX w. w zakładzie Adolfa Spenglera. Jedynie fotografia dziewczynki z parasolką została podpisana imieniem Elenor oraz datą: lipiec 1903 r. Ozdobne winiety prócz nazwy i adresu zakładu fotograficznego przekazują informacje odnoszącą się do przechowywania negatywów wykonanych zdjęć i możliwości późniejszego zamawiania odbitek i powiększeń. Prócz pierwszej fotografii pozostałe prezentują warianty winiet prezentowane w poprzednich odcinkach.
Na niewielkich rozmiarów zdjęciu uwieczniono scenę przemarszu średzkich weteranów II wojny światowej zrzeszonych w Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację. Organizacja ta została zlikwidowana w 1949 r. kiedy powstał Związek Bojowników o Wolność i Demokrację narzucający innym organizacjom kombatantów i więźniów zrzeszenie się w jej strukturach. W tle uchwycono kamienice stojące przy Rynku (pl. Wolności) nr 79, 81 i 83. Fotografia nie została podpisana więc jedynie możemy się domyślać okazji organizacji marszu. Być może był to pochód 1-majowy, lub rocznica zakończenia wojny (wówczas 9 maja). O wczesnopowojennych latach wykonania fotografii świadczą dodatkowo skute lub zamalowane napisy niemieckie na budynkach (jednak brak jeszcze napisów polskich). Może ktoś będzie w stanie zidentyfikować niektórych z przedstawionych mężczyzn i odpowiedzieć na pytanie czy przetrwał sztandar niesiony przez jednego z uczestników marszu?
„Panna Schumann wykonywała powierzone jej prace w sposób czysty i należyty, zyskując tym samym moje pełne zadowolenie. Była przy tym stale pilna, chętna w wykonywaniu zadań i pracowita.” – pisał w liście referencyjnym Gotthard Engel, właściciel salonu fryzjerskiego mieszącego się przy ul. Jana Kilińskiego 1 (Schlosserstr.). Jak wynika z dalszej treści Hildegard Schumann (ur. w 1914 r. we Wrocławiu) pracowała w salonie fryzjerskim między 12 lipca 1935 r. a 2 października 1937 r. Odeszła z pracy na własne życzenie. Wg reklamy w nagłówku wiemy, że był to fryzjer damsko-męski wykonujący wszystkie dostępne wówczas fryzury (również dziecięce i weselne). Firmowy papier został wydrukowany w zakładzie Endtrichta w Środzie Śląskiej (Endtricht’s Buchdruckerei Neumarkt). Niedługo zaprezentujemy także inne dokumenty związane z fryzjerem z ul. Kilińskiego.
Przymusowa ewakuacja Malczyc (Maltsch), wymuszona rozkazem partii i władz administracyjnych, miał miejsce 23 stycznia 1945 r. Już 28 stycznia w miejscowości pojawili się żołnierze Armii Czerwonej. W toku ciężkich walk wojska Wehrmachtu odbiły z ich rąk Malczyce 7 lutego, aby je stracić znowu dzień później. Walki doprowadziły do zniszczenia wielu budynków i infrastruktury. Po ustaniu działań wojennych w maju 1945 r. do Malczyc powróciło ok. 1200 osób. Powoli napływali do miejscowości także polscy osadnicy. Ludność niemiecka, tak jak w pozostałych miejscowościach powiatu, była wysiedlana do Niemiec w dwóch transportach kolejowych. Pierwszy zorganizowano 6 czerwca 1946 r. do Uslar, drugi natomiast 6 października 1946 r. do Hanoweru.
Prezentowana pocztówka została wysłana przez niemieckiego mieszkańca Malczyc na krótko przed drugim i ostatnim transportem wysiedleńczym. Na stemplu znajduje się przejściowa nazwa miejscowości używana w tamtym czasie: Małoszyn. Korespondencja została spisana 4 września 1946 r., ale wysłana dopiero 13. Carl Möpert, będący kapitanem żeglugi śródlądowej (Schiffseigner), wysłał wiadomość do swojego brata Herberta. Carl, jak wynika z wpisu w księdze adresowej i adresu podanego na kartce, mieszkał na ul. 1. Maja 14 (Kohlenstr.). W korespondencji opisuje losy członków rodziny, o otrzymanej korespondencji i niejakim Kurcie pozostającym we francuskiej niewoli, od którego korespondencja szła 8 miesięcy, lecz on sam ma się dobrze. Na pocztówce znajduje się również stempel polskiego cenzora.
Seria trzech prezentowanych fotografii jest dokumentacją towarzyskiego spotkania, które odbyło się 12 sierpnia 1897 r. Uwieczniony na nich został ówczesny leśniczy Telle z małżonką, córką i znajomymi (krewnymi?). Prawdopodobnie wszystkie zdjęcia wykonano w pobliżu budynku Nadleśnictwa Miękinia (Oberförsterei Nimkau), który do dzisiaj pełni swoją funkcję, aczkolwiek sam budynek nie został na nich uwieczniony. Autor/ka fotografii prócz dwóch scen przy stole zadokumentowała również fragment ogrodu przynależącego do nieruchomości. Na jednym ze zdjęć widać również drewniane kręgle stojące na trawie – jedną z popularnych rozrywek ówczesnych czasów. Odbitki fotograficzne zostały naklejone na karton o wym. 12,2 × 9,3 cm.
Od lewej siedzą: żona leśniczego Telle, mama, panna Telle, tata, leśniczy Telle, Marichen (stoi), panienka Hanna Telle.
Ogród, 12 sierpnia 1897.
Od lewej siedzą: żona leśniczego Telle, mama, Marichen, panna Telle (siostra leśniczego), panienka Hanna Telle.
Prezentowany dokument jest aktem urodzenia wydanym przez Urząd Cywilny w Miękini (Nimkau) 25 lutego 1943 r. Akt dotyczy Johanny Ernestiny Pauliny Barein urodzonej 9 sierpnia 1885 r. czyli ponad 60 lat po dacie jego wystawienia. Ojciec Wilhelm był katolikiem, matka Paulina z domu Jackisch katoliczką. Dokument opatrzony został urzędową pieczęcią (Standesamt Nimkau Kreis Neumarkt/Schl.) i podpisem osoby świadczącej o poprawności wpisu – Babatz. Niewykluczone, że chodziło o podpis Gottfrieda Babatza, którego wspólny z małżonką Berthą nagrobek znajduje się na starym cmentarzu ewangelickim w Miękini. Data śmierci została wykuta jedynie pod imieniem małżonki. Puste pole pod imieniem małżonka wskazuje, że umarł on poza Śląskiem po wysiedleniu w 1945 r.
Prezentowane fotografie zostały wykonane 107 lat temu przy odrzańskim nadbrzeżu w Malczycach. Widzimy na nich pozujących żołnierzy, wycieczkowiczów i prawdopodobnie właścicieli różnych jednostek pływających. Jedna z łodzi o wdzięcznej nazwie Paula ma dodatkowo, jak możemy się dopatrzyć, nazwę Maltsch umieszczoną na tyle jednostki. Zdjęcia zostały odbite na papierze przyciętym do formatu 17,5 × 12,5 cm. Jedno, będące wycinkiem z większego kadru, odbito w formacie pocztówkowym i wysłano z poczty w Malczycach 29 lipca 1913 r., co daje przybliżoną datę wykonania fotografii. Odbitki, dzięki starannemu wykonaniu, pozwalają na uchwycenie wielu ciekawych szczegółów: strojów, nazw łodzi (Rudolf i Paula) i szczegółów ich konstrukcji.
Ponad dwa lata temu prezentowaliśmy fotografie pochodzące z obozu Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst – RAD) znajdującego się w pobliżu wsi Błonie (Gross Heidau). Dzisiaj przedstawiamy nieznane fotografie wykonane w drugim z podobnych obozów znajdujących się w przeszłości w powiecie średzkim, zlokalizowanym w nieistniejącym przysiółku Vogelherd. Na prezentowanych zdjęciach widać sceny dnia codziennego, apele jak i mniej oficjalne zabawy organizowane przez przebywającą w nim młodzież. Tło funkcjonowania tego obozu nakreślił niedawno Rościsław Żerelik w książce „Szczepanów. Wielkie dzieje dolnośląskiej wsi”, Kraków-Wrocław 2018, s. 345-346. Pośród ilustracji znajduje się również pocztówka z widokiem części przebudowanego folwarku.
Przed kilku miesiącami ukazała się obszerna książka o historii Gminy Kostomłoty pt. Między panem, opatem i… autostradą. Dzieje gminy Kostomłoty. Publikacja została napisana przez profesjonalne grono historyków: Joannę Nowosielską-Sobel, Jakuba Tyszkiewicz i Przemysława Wiszewskiego. Wszyscy zainteresowani znajdą w środku wiele nieznanych informacji. Co ważne, szeroko w pracy wykorzystane zostały niepublikowane źródła, w wielu przypadkach po raz pierwszy prezentowane polskiemu czytelnikowi. Książka jest w pełni i bezpłatnie dostępna w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Polecamy:
ARCHIWUM ŚREDZKIE 